حجّة الإسلام
به حجّى که به اصل شرع (فرمان مستقیم و ابتدایى شارع مقدس) تنها یک بار در طول عمر بر مستطیع، واجب مى‌شود، «حَجّة الإسلام» گویند؛ در مقابلِ حجّى که با نذر و مانند آن بر مکلّف واجب مى‌گردد، که سبب وجوب آن مکلف است که با ایجاد سبب (نذر)، مسبَّب (حج) را بر خود واجب مى‌کند؛ هر چند سبب وجوب، شرعى است. بر این اساس، ممکن است «حجة الاسلام» برای مکلفی حج تمتّع و برای دیگری حج اِفراد یا حج قِران (از تقسیمات دیگر حج) باشد.
فقیهان شیعه و اهل سنت افزون بر شرائط همگانی تکلیف یعنی عقل، قدرت و بلوغ، شرط استطاعت که ویژه حج است را برای واجب شدن «حجة الاسلام» لازم می‌دانند. استطاعت حج، خود به چهار عنصر مالی، امنیتی، بدنی و زمانی تقسیم می‌شود. اگر کسی بدون داشتن هرکدام از این شرط‌ها به حج برود، حجی که انجام داده، «حجة الاسلام» نبوده و در صورتی که بعدها این شرائط به دست آید، حجی که انجام داده بود کافی نبوده و باید دوباره حجّ بجا آورد.
منشأ کاربرد عنوان یاد شده در کلمات فقها، روایات است و علت نامیدن آن به «حجة‌الإسلام» بنابر آنچه در کلام برخى آمده، روایاتى است که مى‌گوید: اسلام بر پنج پایه استوار است: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت.
پانویس
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر سید محمود شاهرودى، ج۳، ص۲۴۲.
- دانشنامه حج و حرمين شريفين، مدخل "حجة الاسلام"، پژوهشکده حج و زیارت.